4.3.5.5.DE SPREIDINGSPATRONEN
in het oostelijk deel van de Middellandse zee
en het Nabije Oosten.
‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑
1.Resheph (en Resheph‑Mikal) komen in
het gehele Nabije Oosten voor.
De godheid ontbreekt wel in
Griekenland/Cyprus. De oorsprong ligt in
Kanaan/Oegarit.
2.Ashtarte (en Ashtarte‑Chemosh +
Milkashtart) komen in het gehele
Nabije Oosten voor en ook in
Griekenland/Cyprus. De oorsprong ligt in
Kanaan/Oegarit. Cyprus blijkt een
zwaartepunt te zijn in de verering.
3.Esjmoen komt in een groot deel van
het Nabij Oosten voor en ook in
Griekenland en Cyprus. Hij
ontbreekt echter in Anatolië en in het
Syrische en Mesopotaamse
achterland. Esjmoen lijkt de hoofdgod van
Sidon te zijn, maar zijn oorsprong
ligt in Oegarit/Kanaan.
4.Melqart komt binnen Fenicië
voornamelijk in Tyrus voor. Daarbuiten
wordt hij weer meer verbreid in
vele streken aangetroffen, behalve
in het Syrische achterland en
Mesopotamië. Melqart is als Baal Sour
de hoofdgod van Tyrus. Zijn
oorsprong is echter in Oegarit of meer
algemeen in Kanaan te vinden.
5.Shadrapa vindt als Shed zijn
oorsprong in Oegarit/Kanaan. Zijn
verering wordt in en buiten Fenicië
in alle windstreken teruggevonden,
behalve in Griekenland en Cyprus.
Hij schijnt vooral in de streek
van Arvad vereerd te zijn geweest.
6.Baal is in al zijn
verschijningsvormen overal terug te vinden, maar
wel met steeds andere toenamen. Die
staan tussen haakjes achter de
plaatsen in het overzicht vermeld.
Hij vindt zijn oorsprong in
Oegarit/Kanaan.
7.El komt veel minder voor dan Baal,
maar wordt toch in en buiten
Fenicië genoemd in diverse
windstreken. Hij schijnt echter in de Griekse
en Egyptische wereld (vrijwel?) te
ontbreken.
RESHEPH
A N A T O L I E
Karatepe
Zincirli
V^
V^
V^
V^
V^
V^
V^
Oegarit S Y R I E
V
V
C Y P R U S V
Tamassos V
Pyla V
Idalion=Resheph‑Mikal
V
Kition
² ² ² ² ² ² ² ² ² ² ² ² ² V _ _ _ _ _ _ _ Palmyra
Marathus
Antaradus
V
V
V
V
V
V
Byblos
V
V
V
V
V
Sidon
V
V
V
V
V
Tyrus
Naar het westen ² ² ² ² ² ² ² ²
V V
V V
V V
V Beth Shean
V (Resheph‑Mikal)
V
Memphis P A L E S
T I N A
V
Elephantine
E G Y
P T E
ASHTARTE
G R I
E K E N L A N D
Delos Cos
Cythera ^
Rhodos
Kreta ^
veelal ^
hier als ^ S Y R I E
Aphrodite
^ Emesa
Narnaka ^ Oegarit_ _ _ _ _ _ _ _ Aleppo
C Y P R U S AstronoV V
Tamassos Salamis V
Idalion Kition ² ² ² ² ² ²V
Paphos Amathos V
V
V
Arvad V
Sumur _ _ _ _ _ _ _ _ _ Arslan Tash
V
Orthosia ▄▄▄ Ur
V
V
Byblos
Afqa
V
V _ _ _ _ _ _ _ Masub
(Milkashtart)
V
Sidon
V
V
Wasta
Sarepta
V
V
V
Tyrus
Naar het westen ² ² ² ² ² ² ² ²
²V V Umm el‑Amad (+Milkashtart)
V Akko V
V
Naharryya* V
V
Caesarea V
VAsjdod Jam Tel
Ta'annah*V
V Jeruzalem
V Ashkalon V
V Ashtarot‑Qarnayim
(Milkashtart)
Memphis V
Deir el‑Medineh
Mesha (Ashtarte‑Chemosh)
E G Y
P T E P A L E S T I
N A J O R D A N I E
Kuntillet
'Arjud* Khirbet el Qom*
* Ashtarte of Ashtoret moet overigens niet
verward worden met Asherah. Een Asherah is zeker na de
vroegste
tijden een gestyleerde boom en soms een heiligdom, welke in relatie staat met
Yahweh en niet
met Baal.
Het is dus geen godin. Zie:
Asherah and the cult of Yahweh in IsraVl, S.M.Olyan, SBL
Monographic
Series 34, Atlanta 1988.
ESJMOEN
D A C I A
Apulum {Esculapius}
^
G R I
E K E N L A N D
^
Delos
^
^ _ _ _
_ _ _ Arpad
^ Oegarit
^ V
^ V
Kition ² ² ² ² ² V
C Y P R U S V S Y R I E
Marathus
Arvad{Kronos}
V
V
Sumur
V
V
V
V
V
Berytus
V
V
V
Sidon
² ²V
² ² ² ² V
Naar het westen ² ² ² ² ² ² ² ² ²
Sarepta
V
V
Tyrus
Tell el Kheleifeh
V
V
V
Shiqmona
V
V
V Nebi Yunis
V
V P A L E S T I N A
V
Memphis
Saqqara
Abydos
Elephantine
E G Y
P T E
MELQART
Thasos
^
^ G
R I E K E N L A N D
^ A N A T O L
I E
Delos
Tarsus
^ ^
^ V
^
^ S Y R I E
^ Oegarit
^ ^
^ V Aleppo
^ ^
^ C Y P R U S V
Narnaka
^Marathus
² naar het Idalion VArvad
westen
Kition ^
Kazaphani^ V
^ ^
^ V
^ ^
^ V
^ ^
^ V
^ ^
^
²Tyrus
Naar het westen ² ² ² ² ² ² ² ² V V
V V
V
Jabné V
V V
V
V
V V
V _ _ _
_ _ _ Philadelphia
V J O R D A
N I E
V
V
V
Canopus
Elephantine
Abydos
E G Y
P T E
SHADRAPA
Agcakale
{Satrapes}^ A N A T O L I E
^
Xanthos
{Satrapes}^
^
^
^
^
^
Oegarit (Shed)
V
V
V S Y R I E Ninivé
V _ (Shed)
V _
V _
Marathus _ _ _ _ _ _ Palmyra
V _
V _
V _
Byblos _
V _
V Nippur
V M E S O P O T A M I E
V
Sarepta
Naar het westen ² ² ² ² ² ² V
V
V Nebi Yunes (SID)
V
V
V
V
V
V
Canopus (SID)
Abydos (SID)
Thebe (SID)
E G Y
P T E
BAAL
Gazur
A N A T O L I
E
Cebelireis
Dag (KR)
Karatepe (Krntrysh)
^
(Shamaim)
Tarsus ^
^ _ _ Zincirli (Hammon)
^ (Semed)
G R I
E K E N L A N D ^ St
Cos (Belos) ^ (Shamaim)
Piraeus (Belos) ^ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Delos (Saphon/Zeus Kasios) ^
Corcyra (Saphon/Zeus Kasios) ^
^ ^
^ Rhodos (Belos) ^
^
Oegarit
^ V _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Arslan Tash
^ V
^ V _ _ _ _ _ _ _ _ _ Emesa
^ V _ _ _ _ _ Seleucia (Saphon)
Arvad (Yam)
V S Y R I E
V
C Y P
R U S V
Meniko (Hammon)
VOrthosia
Kition (Mrp'+Oz) ² ² ² V _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Palmyra
Amathos (Libanon)
V (Bel Hamon/Baal
Shamaim
Byblos
(+Addir)
(+Shamaim)
Berytus
(Marqod)
V
Bititume (RFm)
V
Sidon
(KR)
V
V
V
Tyrus
(Sour) Umm el‑Amad (Shamaim)
² V
(Shamaim)
² V V(Malage)
²V (Saphon)
Naar het westen ² ² ² ² ²V ² (Hammon)
V ² ² ² ² ² ² V
V V
V Samaria
V V
Ras Qasrun (Saphon)
Jeruzalem
Pelusium (Saphon)
Ekron(Zebub)
Tell Defenneh (Saphon) P A L E
S T I N A
Memphis
Elephantine (Saphon)
E G Y
P T E
EL
A N A T O L I ╤
Karatepe
Zincirli
^
^
^
^
Oegarit
V
V (AS) S Y R I ╤
V
V
V
V
C Y P R U S V
Sfiré
Kourion
<<<<<<<<<<<
V ^
V ^
Byblos _ _ _ _ _ _ _ _ Palmyra
V
V
Sidon
V
V
V
CarmelV
V
Jeruzalem (El Zebub)
P
A L E S T I N A
BAALAT
G R I
E K E N L A N D
Athene
^
^
^
^
^
C Y P R U S
Paphos Amathos
²
²
² S Y R I E
²
² ² ²
²Byblos
V Aqaybé
V
V
Berytus
8.De verspreiding van Baalat schijnt
in het Nabije Oosten beperkt te
blijven tot Byblos en Berytus.
Daarbuiten zien we de godin wel
terugkeren op Cyprus en in
Griekenland.
9.Nog niet zo lang geleden vermoedde
men Tanit alleen in het westen van
de Middellandse zee aan te treffen.
Diverse recente opgravingen hebben
echter aangetoond, dat het in
principe een godin uit het oosten is.
Wellicht ligt haar oorsprong in de
Sinaï. Haar verspreiding gaat naar
Egypte, Palestina, Fenicië, Cyprus
en Griekenland.
10.Anat is een
Oegarietisch/Kanaanietische godin. Ze komt niet vaak
meer voor, maar toch is ze in bijna
elke streek van het Nabije Oosten
wel een keer in beeld. Dat geldt
ook voor Griekenland en Cyprus.
Binnen Fenicië schijnt haar
aanwezigheid beperkt te blijven tot Tyrus.
TANIT
Delos
^
^
^
^ Arvad
^ ^
^ ^
^ ^
Meniko ^
C Y P R U S ^ S Y R I E
Kition ² ² ² ² ² ² ^
Byblos
^
^
Berytus
^
^
Sidon
V^ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Dura
Europos
V^
V^
Sarepta
V^
V^
V^
Tyrus
V^ Umm el‑Amad
Naar het
westen ² ² ² ² ² ² ² ² ² ^V
^Akko
^ V
^ V Sjave Zion
^ V P A L E S T I N A
^ V
Asjdod Jam
^
² ² ² ² ^
² ² ^
Bucheum ^
E G Y
P T E ^
^
Serabit
S I N A I
ANAT
G R I
E K E N L A N D
Delos
^
^
^
^ Oegarit
^ V V V
^ V V
V
^ V
V V
^ V
V V
V
V V
V V S Y R I E
Lapethos V V
Narnaka V V
Idalion ² ² ² ² ² ²
V V
C Y P R U S V V
V
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Palmyra
V
V
V
V
V
V
V
V
Bet Anath
² ² ² naar het westen ² ² ² ² ² ²
Tyrus
V V
V V
V
V
V V
V Bethel
V
V P A L E S T I N A
V
V
V
V
V
V
Deir
el‑Medineh
Elephantine
E G Y
P T E
SASM
G R I
E K E N L A N D
Rhodos
^
²_ Arslan Tash
^
²_ S Y R I E
Lapethos ²_ ²_
²_ ²_
Marion Tamassos ²_ ²_ ²_ ²_ ²_
Idalion Kition ²_
C Y
P R U S ²_
²_
²_
²_ Sidon
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Ninivé
V
V
V
Umm el‑Amad
V
V V
V V
V Marésha
V
V P A L E S T I N A
V
V
V
Abydos
E G Y P T E
11.Sasm komt vooral voor op Cyprus.
Vanuit Syrië is een enkel geval
bekend. Waar precies de oorsprong
ligt is niet met zekerheid te
zeggen.
SHAMASH
A N A T O L I E
Zincirli
^
^
^
^
Oegarit
V
V S Y R I E
² ² ² ² ² V
Narnaka ² ² V
V V _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Palmyra
Kition V
C Y P R U S V
V
V
V
V
V
V
Beth
Shemesh
12.De
oude Kanaanietische godheid van de zon schijnt in zijn verbreiding
t.t.v. de Feniciërs vrij beperkt
gebleven te zijn.
DAGON
Oegarit
V
V
V S Y R I E
V
V
V
V
>>>>>>>>> Ebla
V
V
V
V
Tyrus
V
V
V
Dor
V
V
Beth Dagan
Jaffa
V
V
Asjdod
Jam
Gaza P A L E S T I N A
13.Dagon
is de Oegarietische god van de landbouw. Zijn verspreiding is
tot nu toe rechtlijnig naar het
zuiden aangetoond tot in Palestina
toe. Daarbuiten zijn echter geen
aantoonbare relicten tot dusver op‑
gedoken.
De naam
Dagon is afgeleid van het Kanaanietische Dagan. In de Kanaanietische taal
tendeert de ‑a‑ naar
de ‑o‑.
Mogelijk is de oorsprong zelfs Amorietisch. In het 3e millennium v.C komt hij
als godheid al
in geheel
Syrië voor. In Palestina komt hij als Dagan niet voor. Ook de Bijbel noemt hem
niet als
zodanig.
Als plaatsnaam komt hij wel naar voren. In de El‑Amarna brief EA 317‑318 als
Dagan‑Takala en
in de
Bijbel lezen we een Beth Dagan nabij Tell Harbaj in Asher (Joshua 19,27) en te
Judah (15,41).
Sennacherib
noemt in 701 v.C een Bit‑Daganna en in een lijst van Ramses III is er sprake
van een byt‑
dgn in de
Bekaa‑vallei. Eshmoenazar heeft het tenslotte over de machtige landen van Dgn,
wanneer hij
spreekt
over Dor en Jaffa.
Zie:Towards the image of Dagon, the god of the
Philistines, I.Singer (SYRIA LXIX 1992), die ervan
uitgaat,
dat de Filistijnen deze Dagon hebben meegenomen van hun eigen streek van voor
de Zeevolken‑
migratie,
of dat zij onderweg de god hebben geadopteerd.
HORON
G R I
E K E N L A N D
Delos
² ² ² ²
² ² ² ²
² ² ² ²
Oegarit _ _ _ _ _
V _ _ _ _ Arslan Tash
V
V
V
V S Y R I E
V
V
V
V
V
V
V
V
V
Jabné (Hauronas)
V
V
V
V
Tell
Qasile
naar het
westen ² ² ² ² ² ² ² Bet‑Horon
P
A L E S T I N A
14.De verspreiding van Horon is maar
zeer beperkt in de Fenicische tijd.
Slechts enige vermeldingen in
Griekenland, Syrië en Palestina zijn aan
te geven, maar in Fenicië zelf ontberen we
hem vrijwel. Wel is er een
zegel uit de 8e‑7e eeuw v.C. met de
inscriptie cbd hwrn.
(zie Benz blz.154). '
In Beth Horon (tegenwoordig Hauron)
worden Héraklès en Auronas van
Iamneia (=Jamnia) genoemd.
15.Tenslotte nog een overzicht over
de verspreiding van een enkele niet‑
Fenicische godheid. De Egyptische Bes
heeft als geen andere vreemde
godheid zoveel verering genoten bij
de Feniciërs, alhoewel in het
eigenlijke Fenicië de vondsten
minimaal zijn.
